SÂM ĐẠI HÀNH
Tên khác: Tỏi lào, Kiệu đỏ.
Tên khoa học: Eleutherine subaphylla Gagnep. = Eleutherine bulbosa (Mill) Urban, thuộc họ Lay ơn (Iridaceae). Sâm đại hành được trồng làm thuốc ở nhiều địa phương nước ta.
Mô tả: Cây cỏ, cao 30-40 cm, sống lâu năm, cây lụi vào mùa khô. Thân hành màu đỏ tía, lá hình mác dài, có bẹ, đầu và gốc thuôn nhọn, có nhiều gân song song. Hoa màu trắng mọc trên một cống chung dài. Quả nang, nhiều hạt.
Hình ảnh cây sâm đại hành trong tự nhiên
Bộ phận dùng: Thân hành ( Bulbus Eleutherinis subaphyllae). Thu hái cây khi cây lụi, thái thành lát, phơi hoạc sấy nhẹ tới khô.
Thành phần hóa học: Gồm các dẫn chất naphtoquinon: eleutherin, isoleutherin, eleutherol.
Công dụng: Chữa thiếu máu, vàng da, mệt mỏi, xanh xao, băng huyết. Chữa viêm phế quản, ho gà, ho ra máu, viêm phổi, viêm họng, viêm amidan. Là thuốc tiêu độc, chữa lở ngứa, mụn nhọt, viêm họng.
Cách dùng và liều lượng: Dạng thuốc sắc, rượu thuốc dùng kết hợp với các loại thuốc khác. Dùng 4-12g/ ngày.
Bài thuốc đông y:
1. Thuốc bổ phế trừ ho, tiêu đờm, người yếu mệt, khả năng lao động giảm sút: Sâm đại hành 20g, Tang bạch bì 20g, Mạch môn 20g, Bối mẫu 20g, Sa sâm 24g, Cát cánh 20g, Bạch linh 20g, Chích thảo 20g, Xa tiền 20g, Trần bì (sao) 20g, gừng khô 20g, Bán hạ 20g. Thái nhỏ các vị rooig bỏ vào bình sành, đổ vào 3,5l rượu trắng. Ngâm 20 ngày và bắt đầu dùng đượcTrộn thêm 400ml mật ong khi dùng. Ngày uống 50ml chia 2 lần trước bữa ăn hoặc trước khi đi ngủ.
2. Chũa mụn nhọt: Sâm đại hành 20g, Bạch chỉ 10g, Ké đầu ngựa 12g, Đơn đỏ 12g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang, kết hợp với đắp lá Táo chua hoặc rễ Rau giền gai giã nát.
3. Thuốc an thần gây ngủ: Sâm đại hành phơi khô và sao qua, mỗi ngày hãm 20g uống dùng làm thuốc an thần.