Papain là một loại enzyme protease mạnh, được chiết xuất chủ yếu từ nhựa đu đủ xanh (Carica papaya). Đây là một trong những enzyme tiêu biểu có khả năng phân giải protein, với nhiều ứng dụng quý báu trong y học, dược phẩm, công nghiệp thực phẩm, và chăm sóc sức khỏe tự nhiên.

Papain là gì? Nó hoạt động như thế nào?

Papain là một loại enzyme phân giải protein có trong đu đủ. Papain không phải là một enzyme đơn lẻ, mà là một hỗn hợp gồm nhiều enzyme tiêu hóa protein, chủ yếu thuộc nhóm cysteine protease.

Quả đu đủ (Carica papaya), thực sự chứa một số enzyme phân giải protein, bao gồm papain, chymopapain A, chymopapain B và papaya peptidase A cũng góp phần tạo nên hiệu quả tổng thể.

Enzyme nổi tiếng nhất trong số đó là papain, có trong quả non của cây đu đủ cái. Nó cũng có trong lá, rễ và nhựa mủ của cây.

Papain giúp phá vỡ các liên kết giữa các axit amin, các khối xây dựng của protein. Giống như tất cả các enzyme phân giải protein, nó phá vỡ các phân tử protein dạng chuỗi dài thành các đoạn ngắn hơn, được gọi là peptide, và sau đó thành các thành phần của chúng, được gọi là axit amin.

Papain có thể hoạt động trong môi trường pH rộng (từ acid đến kiềm nhẹ pH 3 - 10), do đó rất linh hoạt trong nhiều môi trường sinh lý và công nghiệp.

Enzyme đu đủ, đặc biệt là papain, đã được chứng minh có tác dụng trong quá trình chữa lành vết thương. Không chỉ hỗ trợ làm sạch mô hoại tử giúp vết thương thông thoáng và dễ tái tạo mô mới, papain còn có khả năng ức chế sự phát triển của nhiều loại vi sinh vật gây hại, bao gồm cả vi khuẩn, nấm và virus, nhờ đặc tính kháng khuẩn, kháng nấm và kháng virus tự nhiên. Nhờ vậy, enzyme đu đủ góp phần ngăn ngừa nhiễm trùng thứ phát - yếu tố thường làm chậm quá trình lành thương.

Bên cạnh đó, papain cũng được ghi nhận là có khả năng giảm đau, có thể thông qua việc giảm viêm và giải phóng áp lực tại vùng tổn thương. Một số nghiên cứu còn cho thấy rằng enzyme này có thể điều hòa các phản ứng miễn dịch tại chỗ, từ đó góp phần rút ngắn thời gian hồi phục và hạn chế để lại sẹo xấu.

Theo y học cổ truyền, việc sử dụng nhựa đu đủ trong các bài thuốc dân gian cũng từng được ghi nhận như một cách giúp sát trùng và thúc đẩy liền da một cách tự nhiên.

Những tác dụng của papain

Hỗ trợ tiêu hóa

Thực phẩm bổ sung papain được sử dụng để cải thiện tình trạng rối loạn tiêu hóa và các vấn đề tiêu hóa phổ biến như đầy hơi và táo bón.

Giống như các enzyme protease khác, các nghiên cứu cho thấy papain giúp cơ thể phân hủy các loại thực phẩm protein, như thịt động vật. Nhưng enzyme đu đủ này không cần sự hiện diện của axit để thực hiện công việc của nó.

Điều này có nghĩa là ngay cả những người có lượng axit dạ dày thấp, những người thường gặp khó khăn trong việc phân hủy và tiêu hóa một số loại thịt nhất định, cũng có thể được hưởng lợi từ thực phẩm bổ sung papain.

Papain hỗ trợ hấp thu dưỡng chất, đặc biệt hữu ích trong các trường hợp rối loạn tiêu hóa, đầy bụng, ăn khó tiêu hoặc người già, người bệnh có hệ tiêu hóa yếu.

Giảm viêm

Papain đã được chứng minh là có tác dụng giảm viêm ở những bệnh nhân mắc bệnh hen suyễn, viêm khớp và các tình trạng viêm khác.

Nghiên cứu được công bố năm 2013 trên tạp chí Nutrition Review chỉ ra rằng các enzyme phân giải protein, bao gồm papain và trypsin, có thể phá vỡ các phức hợp miễn dịch gây bệnh và thậm chí ngăn ngừa sự hình thành của chúng ngay từ đầu. Điều này có nghĩa là papain có thể ngăn ngừa tình trạng viêm xảy ra, do đó tăng cường dẫn lưu bạch huyết và có tác dụng điều hòa hệ thống miễn dịch.

Một bài đánh giá tài liệu được công bố trên Tạp chí Miễn dịch độc chất học cho thấy cả nghiên cứu trong ống nghiệm và trên cơ thể sống đều chỉ ra rằng chiết xuất đu đủ và các hợp chất thực vật có liên quan đến đu đủ có đặc tính chống viêm và điều hòa miễn dịch, nhưng cần có nhiều nghiên cứu lâm sàng hơn để hiểu đầy đủ về những tác dụng này.

Giảm đau

Một số nghiên cứu chỉ ra rằng enzyme đu đủ có tác dụng giảm đau đối với nhiều vấn đề, bao gồm đau cơ do tập luyện cường độ cao, đau họng và đau liên quan đến bệnh zona.

Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Nha khoa Nhi khoa Lâm sàng cho thấy một loại gel gốc papain có tên là Papacarie có hiệu quả trong việc loại bỏ các mô bị nhiễm trùng ở những bệnh nhân bị sâu răng.

Các nghiên cứu cho thấy gel giúp giảm đau và viêm mà không cần gây mê hoặc khoan trong quá trình nhổ răng.

Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Khoa học Thể thao cho thấy việc bổ sung protease có chứa enzyme đu đủ có thể giúp làm giảm đau cơ do chạy bộ.

Những người tham gia đã sử dụng viên protease có chứa 50mg papain, ngoài ra còn có các enzyme khác như bromelain, trypsin, amylase và lipase. Sau khi uống 2 viên, 4 lần mỗi ngày trong 4 ngày, những người chạy bộ đã cho thấy khả năng phục hồi vượt trội và giảm đau nhức cơ so với nhóm dùng giả dược.

Ngoài ra, một nghiên cứu của Đức năm 1995 đã đánh giá hiệu quả của sự kết hợp enzyme có chứa papain trong điều trị bệnh herpes zoster hay bệnh zona.

Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng chế phẩm enzyme cho thấy hiệu quả giống hệt với acyclovir, một loại thuốc kháng virus được sử dụng để điều trị nhiễm virus herpes. Sự kết hợp enzyme có thể làm giảm cơn đau liên quan đến bệnh zona sau 14 ngày điều trị.

Có thể có tác dụng chống khối u

Một nghiên cứu trên động vật được tiến hành ở Ý đã phát hiện ra rằng khi những con chuột ung thư được tiêm chủng bằng papain, chúng có thời gian sống sót trung bình cao hơn so với nhóm đối chứng không được tiêm chủng.

Tốc độ tăng trưởng, xâm lấn và di căn của khối u ung thư đã bị ức chế ở chuột sau khi được tiêm papain.

Chống nhiễm trùng

Papain đã được ứng dụng trong việc chăm sóc vết thương theo hướng không truyền thống, nhờ vào khả năng kháng virus và kháng nấm tự nhiên. Cơ chế tác động của papain có thể là do enzyme này giúp phân hủy lớp protein bảo vệ bên ngoài của virus và nấm, khiến chúng dễ bị tổn thương hơn trước các tác nhân tấn công. Nhờ đó, papain góp phần hạn chế sự sinh sôi, lan truyền và gây nhiễm của các mầm bệnh này.

Hỗ trợ chữa lành vết thương

Papain giúp làm sạch vết thương bằng cách loại bỏ mô hoại tử mà không ảnh hưởng đến mô lành, từ đó thúc đẩy quá trình liền da và tái tạo mô mới. Các sản phẩm chứa papain được ứng dụng trong điều trị loét lâu lành, bỏng, hoặc chăm sóc sau phẫu thuật.

Các sản phẩm enzyme đu đủ bôi ngoài da thường được sử dụng vì tác dụng chữa lành vết thương, mặc dù FDA cảnh báo người tiêu dùng về khả năng xảy ra phản ứng dị ứng khi bôi enzyme này ngoài da.

Có những nghiên cứu sơ bộ ủng hộ khả năng hỗ trợ chữa lành vết thương của enzyme đu đủ. Một nghiên cứu trên động vật năm 2010 được tiến hành tại Malaysia cho thấy chất làm sạch vết thương gốc papain giúp làm mờ vết thương, thúc đẩy lắng đọng collagen và thể hiện đặc tính kháng khuẩn.

Rủi ro và tác dụng phụ

Papain được coi là an toàn khi tiêu thụ với lượng thông thường có trong thực phẩm và được coi là "có thể an toàn" khi uống với lượng thích hợp.

Theo nghiên cứu được công bố bởi Trường Y khoa Mayo Clinic, tiêu thụ quá nhiều enzyme này có thể dẫn đến các tác dụng phụ của papain, bao gồm khó chịu ở dạ dày, kích ứng cổ họng và viêm dạ dày.

Có lo ngại về khả năng gây ra phản ứng dị ứng khi sử dụng kem hoặc thuốc mỡ có chứa enzyme tại chỗ. Nếu chúng ta bị dị ứng hoặc nhạy cảm với papain, chúng ta có thể bị kích ứng da, mẩn đỏ hoặc phồng rộp khi thoa enzyme lên da.

Người ta tin rằng những người bị dị ứng với kiwi và sung cũng có thể bị dị ứng với papain. Những người bị các triệu chứng dị ứng sau khi tiếp xúc với những loại trái cây này chắc chắn nên thận trọng khi sử dụng papain tại chỗ hoặc bên trong.

Vì papain có thể làm giảm huyết áp, những người bị tiểu đường và hạ đường huyết nên thận trọng khi sử dụng enzyme này và phải có sự chăm sóc của chuyên gia chăm sóc sức khỏe.

Những người đang dùng thuốc làm loãng máu không nên tiêu thụ hoặc sử dụng enzyme này vì nó có thể làm tăng nguy cơ chảy máu. Điều quan trọng nữa là tránh sử dụng nó ít nhất 2 tuần trước bất kỳ cuộc phẫu thuật theo lịch trình nào.

Việc sử dụng thực phẩm bổ sung papain trong thời kỳ mang thai hoặc cho con bú được coi là không an toàn.

Nguồn và khuyến nghị liều dùng

Papain có nhiều dạng, bao gồm viên nang, viên nén, bột, kẹo dẻo, kem và thuốc mỡ.

Không có hướng dẫn chính thức nào về việc sử dụng papain. Liều lượng từ 25 – 100mg mỗi ngày thường được coi là an toàn.

Tốt nhất nên tham khảo ý kiến ​​chuyên gia chăm sóc sức khỏe trước khi sử dụng papain để xác định liều lượng phù hợp với nhu cầu sức khỏe của chúng ta.

Tiêu thụ quá nhiều papain có thể dẫn đến tác dụng phụ bất lợi, vì vậy tránh vượt quá 400mg mỗi ngày, trừ khi có chỉ định khác từ bác sĩ. Có một số bằng chứng cho thấy việc dùng lượng lớn hơn (lên đến 1.500mg mỗi ngày bằng đường uống) enzyme có thể có lợi, nhưng điều này phải được bác sĩ chấp thuận.

Thuốc bôi ngoài da papain, bao gồm kem và thuốc mỡ, có thể được bôi lên vùng bị viêm, đỏ, cảm giác nóng rát và đau. Trước khi sử dụng thuốc bôi ngoài da trên diện tích bề mặt lớn, hãy thực hiện thử nghiệm trên vùng da nhỏ để loại trừ dị ứng hoặc nhạy cảm với enzyme.

BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)