Làm thế nào mà thức uống cổ xưa này lại tạo ra sự khác biệt lớn như vậy trong cơ thể chúng ta? Tại sao nó được coi là một trong những thức uống lành mạnh hàng đầu?

Do quá trình lên men liên quan đến việc tạo ra kombucha, nó chứa một lượng lớn lợi khuẩn được gọi là probiotic, khiến nó trở thành một trong những thức uống tốt nhất cho sức khỏe đường ruột. Những lợi khuẩn này lót đường tiêu hóa và hỗ trợ hệ thống miễn dịch, vì chúng hấp thụ chất dinh dưỡng và chống lại nhiễm trùng và bệnh tật.

Vì 80% hệ thống miễn dịch của chúng ta nằm ở ruột và hệ tiêu hóa là phần lớn thứ hai của hệ thần kinh, nên không có gì ngạc nhiên khi ruột được coi là “bộ não thứ hai”.

Việc uống kombucha thường xuyên là một giải pháp tuyệt vời giúp chúng ta duy trì sức khỏe miễn dịch ở mức cao nhất, mang lại nhiều lợi ích ấn tượng cho sức khỏe tổng thể.

Kombucha là gì?

Kombucha là một loại đồ uống lên men bao gồm trà đen và đường (từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm đường mía, trái cây hoặc mật ong) được sử dụng như một loại thực phẩm chức năng có lợi cho sức khỏe.

Nó chứa một nhóm vi khuẩn và nấm men có vai trò bắt đầu quá trình lên men khi kết hợp với đường.

Sau khi lên men, kombucha sẽ có ga và chứa giấm, vitamin B, enzyme, men vi sinh và nồng độ axit cao.

Dung dịch trà đường được lên men bằng vi khuẩn và nấm men thường được gọi là SCOBY, viết tắt của “nền văn hóa cộng sinh của vi khuẩn và nấm men”. Trái ngược với những tuyên bố thường thấy, SCOBY không phải là nấm.

Mặc dù thường được làm bằng trà đen, kombucha cũng có thể được làm bằng trà xanh hoặc cả hai.

Nguồn gốc của loại trà này có thể bắt nguồn từ Trung Quốc cổ đại, nơi nó được gọi là “Trà bất tử”. Nó cũng được ưa chuộng vì đặc tính chữa bệnh ở Nga, Nhật Bản và Châu Âu trong vài trăm năm.

Loại nước này có hàm lượng lợi khuẩn như sau:

• Gluconacetobacter (>85% trong hầu hết các mẫu).
• Acetobacter (<2%).
• Lactobacillus (lên đến 30% trong một số mẫu).
• Zygosaccharomyces (>95%).

Vậy kombucha có vị như thế nào? Có nhiều hương vị khác nhau, nhưng nhìn chung là có ga, chua và hơi ngọt.

Một số người thấy đây là một sự thay thế lành mạnh hơn cho soda, có thể giúp thỏa mãn cơn thèm đồ uống có ga. Thậm chí còn có một số loại có hương vị soda, khiến đây trở thành một lựa chọn tuyệt vời để cắt giảm lượng đường nạp vào cơ thể trong khi vẫn tăng cường tiêu thụ các loại men vi sinh giàu lợi ích.

Chúng ta có thể giảm cân bằng cách uống kombucha không? Bằng cách thay thế nó bằng soda hoặc các loại đồ uống có đường khác, chúng ta có thể nhanh chóng cắt giảm lượng calo tiêu thụ, từ đó có thể giảm cân.

Lợi ích của Kombucha

Hỗ trợ phòng ngừa bệnh tật

Theo một bài đánh giá được công bố bởi Đại học Latvia, việc uống trà kombucha có thể có lợi cho nhiều bệnh nhiễm trùng và bệnh tật do các đặc tính chính: giải độc, chống oxy hóa, tăng cường năng lượng và thúc đẩy khả năng miễn dịch suy yếu.

Kombucha chứa nhiều chất chống oxy hóa mạnh có thể giúp giải độc cơ thể và bảo vệ cơ thể khỏi bệnh tật.

Các chất chống oxy hóa này có thể giúp giảm viêm, từ đó giúp bảo vệ cơ thể khỏi nhiều bệnh mãn tính, chẳng hạn như tiểu đường, bệnh tim và thậm chí là ung thư.

Trong khi trà đen thông thường có chứa chất chống oxy hóa, nghiên cứu cho thấy quá trình lên men kombucha tạo ra chất chống oxy hóa không có trong trà đen, bao gồm axit D-saccharic, còn được gọi là axit glucaric.

Hỗ trợ sức khỏe đường ruột

Khả năng chống oxy hóa của loại trà cổ xưa này có thể chống lại các gốc tự do gây rối loạn hệ tiêu hóa.

Tuy nhiên, lý do lớn nhất khiến kombucha hỗ trợ tiêu hóa là vì nó có hàm lượng axit có lợi, lợi khuẩn, axit amin và enzyme cao.

Mặc dù có chứa vi khuẩn, nhưng đây không phải là chủng vi khuẩn gây bệnh có hại. Thay vào đó, chúng là một dạng vi khuẩn có lợi được gọi là probiotic, có liên quan đến mọi thứ, từ chức năng miễn dịch đến sức khỏe tinh thần và hấp thụ chất dinh dưỡng.

Một số mô hình động vật thậm chí còn chứng minh rằng kombucha có thể giúp ngăn ngừa và chữa lành vết loét dạ dày.

Nó cũng có thể giúp ngăn chặn nấm candida phát triển quá mức trong ruột bằng cách khôi phục sự cân bằng cho hệ tiêu hóa, với các vi khuẩn probiotic sống giúp ruột bổ sung vi khuẩn có lợi đồng thời loại bỏ nấm men candida.

Có thể cải thiện chức năng tinh thần

Ngoài việc tăng cường tiêu hóa, kombucha còn có thể bảo vệ trí óc của chúng ta.

Điều này một phần là do hàm lượng vitamin B, được biết đến là có tác dụng tăng mức năng lượng và cải thiện sức khỏe tinh thần tổng thể. Hàm lượng vitamin B12 cao là một lý do khiến các chất bổ sung đôi khi chứa các sản phẩm kombucha khô.

Ngoài ra, nó còn giàu lợi khuẩn, một dạng vi khuẩn có lợi được cho là có vai trò không thể thiếu đối với sức khỏe tâm thần.

Một số nghiên cứu trên động vật và con người đã chỉ ra rằng lợi khuẩn có thể hỗ trợ điều trị các tình trạng như trầm cảm, lo âu, rối loạn phổ tự kỷ và rối loạn ám ảnh cưỡng chế.

Thúc đẩy sức khỏe phổi

Một trong những lợi ích bất ngờ của kombucha là khả năng sử dụng nó như một phương pháp điều trị tiềm năng cho bệnh bụi phổi silic, một bệnh phổi do tiếp xúc nhiều lần với các hạt silica.

Một mô hình động vật được tiến hành ở Trung Quốc đã phát hiện ra rằng việc hít kombucha có thể là một cách để điều trị bệnh bụi phổi silic, cùng với một số bệnh về phổi khác do hít phải vật liệu nguy hiểm.

Tuy nhiên, chúng ta vẫn nên uống kombucha thay vì hít nó.

Chống lại vi khuẩn

Mặc dù có vẻ trái ngược, nhưng việc uống các vi khuẩn sống trong kombucha thực sự có thể tiêu diệt nhiều chủng vi khuẩn có hại gây ra nhiễm trùng.

Trong các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, người ta thấy rằng nó có tác dụng kháng khuẩn đối với tụ cầu khuẩn, E. coli, Sh. sonnei, salmonella và Campylobacter jejuni.

Nhiều chủng vi khuẩn này là nguyên nhân gây ngộ độc thực phẩm và bệnh truyền qua thực phẩm trên toàn thế giới.

Giúp kiểm soát bệnh tiểu đường

Mặc dù một số bác sĩ cảnh báo người bị tiểu đường không nên dùng kombucha, nhưng có vẻ như một số nghiên cứu cho thấy chỉ cần tiêu thụ các loại ít đường cũng có thể mang lại lợi ích.

Nhờ có chất chống oxy hóa, nó đã được chứng minh là có tác dụng làm giảm các triệu chứng của bệnh tiểu đường ở một số mô hình động vật, thậm chí còn hiệu quả hơn cả trà đen lên men.

Nó cũng có thể giúp hỗ trợ chức năng của gan và thận ở những người mắc bệnh tiểu đường.

Nghiên cứu gần đây trên người cho thấy kết quả khả quan rằng kombucha thực sự có lợi cho bệnh nhân tiểu đường. Một nghiên cứu thí điểm nhỏ, ngẫu nhiên, có đối chứng được công bố vào năm 2023 đã phát hiện ra rằng việc uống loại đồ uống probiotic này có liên quan đến việc giảm đường huyết ở những người mắc bệnh tiểu đường.

Một thử nghiệm chéo ngẫu nhiên, có đối chứng giả dược khác từ năm 2023 trên 11 người lớn khỏe mạnh cho thấy việc uống kombucha dẫn đến giảm đáng kể về mặt lâm sàng chỉ số đường huyết và phản ứng chỉ số insulin so với nước soda hoặc nước ngọt ăn kiêng.

Hỗ trợ sức khỏe tim mạch

Từ lâu, kombucha đã được coi là có lợi cho tim, mặc dù những nỗ lực nghiên cứu trong lĩnh vực này vẫn còn hạn chế.

Tuy nhiên, có vẻ rõ ràng là ở mô hình động vật, kombucha có thể giúp giảm mức triglyceride và điều hòa cholesterol một cách tự nhiên.

Thêm vào đó, nghiên cứu được công bố vào năm 2021 lưu ý rằng kombucha có thể góp phần làm giảm các rối loạn sức khỏe như ung thư, bệnh tim mạch và bệnh thoái hóa thần kinh.

Duy trì chức năng gan

Gan phải làm việc chăm chỉ để lọc và bài tiết các hợp chất có hại, đó là lý do tại sao nó là thành phần quan trọng trong quá trình tiêu hóa và sức khỏe tổng thể.

Theo một số nghiên cứu trong ống nghiệm, chất chống oxy hóa trong kombucha có thể bảo vệ gan khỏi tình trạng stress oxy hóa và tổn thương do dùng quá liều acetaminophen.

Công thức làm kombucha

Kombucha dễ làm ngay tại nhà. Công thức này làm được khoảng 8 cốc, nhưng chúng ta cũng có thể tăng gấp đôi công thức để làm nhiều hơn và chúng ta vẫn chỉ cần một đĩa SCOBY.

Nguyên liệu và dụng cụ:

• 1 lọ thủy tinh lớn.
• 1 miếng vải lớn.
• 1 đĩa SCOBY.
• 8 cốc nước lọc hoặc nước cất.
• ½ cốc đường mía hữu cơ hoặc mật ong thô.
• 1 cốc kombucha làm sẵn.
• Trà đen hoặc trà xanh.

Hướng dẫn:

• Đun sôi nước trong nồi lớn trên bếp. Khi nước sôi, nhấc ra khỏi bếp và cho túi trà và đường vào, khuấy cho đến khi đường tan.
• Để yên ấm trà trong khoảng 15 phút, sau đó lấy trà ra và bỏ bã.
• Để hỗn hợp nguội đến nhiệt độ phòng. Khi hỗn hợp nguội, cho hỗn hợp trà vào lọ lớn. Thả đĩa SCOBY và 1 cốc kombucha đã làm sẵn vào.
• Đậy lọ bằng vải và cố gắng giữ cố định miếng vải bằng cách sử dụng dây chun hoặc một loại dây buộc nào đó. Chúng ta muốn miếng vải che kín miệng lọ và cố định tại chỗ nhưng phải đủ mỏng để không khí có thể lọt qua.
• Để yên trong 3 – 5 ngày vào mùa nóng hoặc 7 – 10 ngày vào mùa lạnh, tùy thuộc vào hương vị chúng ta mong muốn. Thời gian ít hơn sẽ tạo ra kombucha yếu hơn, ít chua hơn, trong khi thời gian để lâu hơn sẽ khiến đồ uống lên men lâu hơn và có nhiều hương vị hơn. Một số người báo cáo rằng họ đã lên men trong một tháng trước khi đóng chai với kết quả tuyệt vời, vì vậy hãy nếm thử mẻ sau mỗi vài ngày để xem nó đã đạt được hương vị và mức độ cacbonat phù hợp với chúng ta chưa.

Ủ kombucha có hương vị

Công thức kombucha ở trên dành cho kombucha cơ bản, không hương vị. Chúng ta có thể thử thêm các hương vị độc đáo như nước cốt chanh, nước ép gừng, quả mọng xay nhuyễn và nước ép cam, lựu hoặc nam việt quất tươi.

Chúng ta cũng có thể sử dụng các hương liệu tự nhiên, ít đường khác, nhưng hãy đảm bảo rằng chúng không chứa aspartame hoặc bất kỳ chất tạo ngọt nhân tạo nguy hiểm nào khác.

Chúng ta nên làm điều này sau khi trà đã lên men và sẵn sàng để uống, mặc dù một số người thích thêm chất tăng hương vị vào kombucha một hoặc hai ngày trước khi trà lên men để hương vị có thể đậm đà hơn. Cả hai cách đều có vẻ hiệu quả.

Một điều nữa cần lưu ý là kombucha đóng chai có hương vị thường có nhiều đường hơn loại kombucha thông thường. Một số nhãn hiệu thêm hương vị rất ít đường như nước chanh hoặc gừng, sẽ không làm tăng hàm lượng đường, nhưng hãy chú ý đến những loại có hàm lượng đường bổ sung, đường ẩn cao và làm trầm trọng thêm các vấn đề sức khỏe.

Bảo quản kombucha

Khi kombucha tự làm đã hoàn thành, chúng ta nên bảo quản nó trong chai thủy tinh trong suốt hoặc lọ có nắp đậy kín.

Khi đóng chai kombucha, hãy để lại ít không khí ở phía trên cùng của chai. Điều này sẽ cho phép có một lượng cacbonat thích hợp.

Điều quan trọng là không bao giờ lắc chai đồ uống này và có nguy cơ làm nổ bình chứa. Hãy thử giữ toàn bộ bàn tay của chúng ta trên nắp khi chúng ta mở nó để tránh nó bật ra bất ngờ.

Hãy nhớ bảo quản đồ uống đã pha chế trong tủ lạnh để kéo dài thời hạn sử dụng của nó.

Nếu chúng ta thêm hương vị, hãy cân nhắc khi bảo quản. Ví dụ, trái cây tươi sẽ hỏng trong kombucha rất lâu trước khi uống.

Rủi ro và tác dụng phụ

Hầu hết mọi người đều trải nghiệm nhiều lợi ích của kombucha và hầu như không gặp tác dụng phụ nào.

Tuy nhiên, có một số nguy hiểm và biện pháp phòng ngừa liên quan đến kombucha mà chúng ta có thể muốn cân nhắc.

Tác dụng phụ của Kombucha có vẻ nguy hiểm hơn khi tự làm vì có khả năng bị nhiễm bẩn.

Nếu chúng ta muốn tự pha chế, hãy đảm bảo sử dụng thiết bị vô trùng, không gian làm việc sạch sẽ và nguyên liệu chất lượng cao.

Một tỷ lệ nhỏ người bị đầy hơi, buồn nôn, nhiễm trùng và phản ứng dị ứng khi uống kombucha. Vì nó có mức độ axit cao nên có thể gây ra vấn đề cho những người có vấn đề về tiêu hóa, như loét dạ dày, ợ nóng hoặc nhạy cảm với thực phẩm có tính axit cao.

Ngoài ra, do có tính axit, chúng ta có thể ngăn ngừa tổn thương răng bằng cách uống một ngụm và súc miệng bằng nước sau đó.

Những người bị suy giảm miễn dịch nghiêm trọng do một số loại virus như HIV/AIDS cần phải cẩn thận khi tiêu thụ nó vì luôn có khả năng nấm men có thể phát triển vi khuẩn có hại có thể gây bệnh.

Mặc dù chưa có nhiều nghiên cứu về tác dụng này ở phụ nữ mang thai, nhưng luôn có lo ngại rằng phụ nữ mang thai không nên tiêu thụ rượu hoặc caffeine, cả hai đều có trong kombucha với lượng nhỏ. Hãy tham khảo ý kiến ​​bác sĩ trước khi tiêu thụ và giữ lượng tiêu thụ ở mức vừa phải để tránh bất kỳ tác dụng phụ bất lợi nào.

Kết luận

Kombucha là một loại đồ uống lên men được làm từ trà đen và đường.

Sau khi lên men, giấm trở nên giàu vitamin B, enzyme và lợi khuẩn, tất cả đều mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.

Những lợi ích tiềm năng của kombucha đối với sức khỏe bao gồm sức khỏe đường ruột tốt hơn, cải thiện chức năng tinh thần, tăng cường kiểm soát đường huyết và ngăn ngừa bệnh tật.

Đối với hầu hết mọi người, thức uống lên men này có thể là một sự bổ sung an toàn và lành mạnh vào chế độ ăn uống. Tuy nhiên, phụ nữ đang mang thai cũng như những người có hệ miễn dịch suy yếu hoặc các vấn đề về tiêu hóa nên tham khảo ý kiến ​​bác sĩ trước khi sử dụng.

BS. Nguyễn Thùy Ngân (Thọ Xuân Đường)