BÁN HẠ TRỊ HO HIỆU QUẢ NHIỀU NGƯỜI CHƯA BIẾT

Thời tiết thay đổi thất thường, nhiều người bị ho gió, ho khan, ho có đờm khiến cơ thể khó chịu. Có nhiều vị thuốc và mẹo dân gian khác nhau để chữa ho, tùy thuộc đáp ứng của từng người, trong đó Bán hạ là một vị thuốc trị ho hiệu quả mà nhiều người chưa biết tới. Cùng nhà thuốc Thọ Xuân Đường tìm hiểu vị thuốc này.

1. Mô tả

Cây bán hạ Việt Nam có tên khoa học là Typhonium trilobatum Schott còn gọi là củ choc, cây choc chuột, lá ba chìa. Cây có dạng thân thảo, không có thân, củ hình cầu đường kính tới 2cm. Lá hình tim hay hình mác, hoặc chia thành nhiều thùy dài. Bông mo với phần hoa đực dài 5-9mm, phần tràng dài 17-27mm. Quae mọng hình trứng dài 6mm.

Bán hạ Việt Nam
Cây Bán hạ Trung Quốc có tên khoa học là Pinellia ternate Thunb. Cây dạng thảo nhỏ, sống lâu năm, cao 15 – 30 cm. Rễ củ hình cầu, đường kính 1 – 2 cm, có nhiều rễ con tua tủa. Lá mọc thẳng từ gốc rễ, thường là 2 lá, có bẹ và cuống dài 10 – 20 cm, giữa cuống có vết lõm, phiến nguyên chia 3 thùy sâu hình chân vịt, các thùy hình mác hoặc bầu dục dài 5 – 10 cm, rộng 3 – 6 cm, đầu nhọn, hai thùy bên chẽ ngang, thủy giữa lớn hoăn, hai mặt nhẵn, mặt trên xanh sẫm máu. Cụm hoa là một bông mo, mọc từ gốc giữa túm lá, cuống dài 30 cm, hoa màu vàng lục hoặc phớt tím, có mùi thối. Quả mọng nhỏ, hình trứng.
 
Bán hạ Trung Quốc
Bán hạ là loại cây sống nhiều năm, nhưng phần mang lá trên mặt đất lụi vào mùa đông và mọc lại vào giữa mùa xuân năm sau. Sau khi lá đạt gần tới độ trưởng thành, cây bắt đầu ra hoa. Mỗi cây chỉ có 1 cụm hoa và dường như các cây ở năm tuổi thứ 2 trở lên mới thấy hoa quả. Tái sinh tự nhiên chủ yếu từ hạt. 

2. Vị thuốc từ cây bán hạ

Bộ phận dùng: Củ rễ.
 
Cách bào chế
Đào các củ to, rửa sạch đất cát, các củ to gọi là nam tinh, củ nhỏ là bán hạ. Có thể dùng tươi trong trường hợp bị rắn cắt,dùng củ tươi giã nát đắp lên vết thương.
Chế biến để sắc uống làm thuốc tùy theo mục đích sử dụng
- Tẩm cam thảo và bồ kết: ngâm bán hạ 2-3 ngày trong nước sạch, thay nước hàng ngày đến khi nước trong. Sau đó cho theo tỉ lệ 1kg bán hạ: 0,1kg cam thảo: 0,1kg bồ kết và nước cho đủ ngập rồi đun đến khi cạn. Sau đó vớt ra phơi sấy khô. Cách bào chế này giảm tính độc của bán hạ
- Tẩm gừng và phèn chua: Bán hạ ngâm nước đến khi trong thì chế theo tỉ lệ 1kg bán hạ: 50g phèn chua: 0.3kg gừng tươi giã nát, đổ ngập nước ngâm trong 24h, sau đó lấy ra rửa sạch. Đồ cho chín, thái mỏng rồi ngâm trong nước 1 đêm, sau đó vớt ra phơi khô, sao vàng. Phèn chua và gừng làm giảm nhớt, giảm độc tính của bán hạ và giúp tăng tác dụng chữa ho(Bán hạ úy sinh khương)
Tính vị, công năng
Bán hạ sống, vị cay, ngứa, tính hơi hàn, có độc. Thường chỉ dùng ngoài

Bán hạ chế vị cay, tính ôn, có độc;
Có công năng táo thấp, hóa đàm, chỉ khái, giáng nghịch (làm hạ hơi đưa lên, nên hết nôn). 
Tác dụng: 
Bán hạ chế được dùng chữa nôn mửa khi có thai (dùng phải thận trọng), khi bụng đầy trướng, viêm dạ dày. Còn dùng chữa ho, làm tiêu đờm, suyễn, nhức đầu, đau dạ dày, rối loạn tiêu hóa. 
Sách Trương Trọng Cảnh ghi: bán hạ chế chuyên trị các chứng đờm suyễn, nôn ọe, đau bụng, đau cổ họng, sôi bụng. 
Sách “Dược tính bản thảo” ghi: bán hạ làm tiêu sạch đờm dãi, đỡ tức ngực, khai tỳ. kiện vị, khỏi nôn ọe; 
Sách “Hòa hán đạo luận” ghi: bán hạ chữa khỏi chứng lạnh dạ dày, hay nôn ọe;
Sách “Đại minh chư gia bản thảo” ghi: bán hạ chữa chứng ăn vào nôn ra, hoặc loạn chuyển can (đầu choáng váng, mắt hoa), lạnh bụng, đờm suyễn (Nguyễn Văn Quý, 2002:172).
Liều dùng: Ngày dùng 1,5 – 4g, có thể dùng đến 12g bán hạ chế, sắc nước uống; thường phối hợp với các vị thuốc khác (xem các bài thuốc).
Nói chung bán hạ là một vị thuốc chữa ho rất tốt, để tăng tác dụng thường phối hợp với nhiều vị thuốc trị ho khác.
 

Bác sĩ: Thúy Hường (Thọ Xuân Đường)

Để được tư vấn về các vấn đề sức khỏe hãy liên hệ ngay Đông y gia truyền Thọ Xuân Đường
Địa chỉ: Số 7 khu Thủy Sản, Ngõ 46 Lê Văn Thiêm, Nhân Chính, Thanh Xuân, Hà Nội.
Hotline tư vấn: 093.763.82.82 hoặc 0943. 986. 986